Neergeschoten vliegtuigen

In de loop van de oorlog nam het aantal bombardementen van Duitse steden door geallieerde formaties toe. De Noord-Duitse steden zoals Emden, Wilhelmshaven, Bremen, Hamburg en Berlijn werden door de geallieerden aangevlogen via de Noordzee.

 

Aanvankelijk vlogen de Britse vliegtuigen individueel of als kleine formaties richting Duitsland. Zij kozen aanvliegroutes met zo min mogelijk luchtafweergeschut (Flak). Sommige vliegtuigen gebruikten de Afsluitdijk als wegwijzer naar het oosten. Anderen vlogen over het IJsselmeer. Hiermee ontliepen ze de Flak batterijen van het kustgebied. Toch kwamen nog betrekkelijk veel vliegtuigen in het Waddengebied terecht. Vaak gebeurde dit op de terugweg door vliegtuigen die boven Duitsland waren aangeschoten en die daarna de kortste weg naar Engeland zochten. De aangeschoten vliegtuigen werden dan een prooi voor de nachtjagers die vanuit vliegveld Leeuwarden waren opgestegen. De nachtjagers werden vanaf de Tigerstellung op Terschelling naar de vijandelijke vliegtuigen geleid. Dit gebeurde vanuit het analysecentrum dat was ondergebracht in de reusachtige bunker ‘Bertha’, die het hart van de Tigerstellung vormde.

 

Maar de geallieerde formaties werden ook op de heenweg al aangevallen boven de Noordzee. Op afstand van enige kilometers van de Vlieland, Terschelling en Ameland werden boven de noordzee 104 geallieerde vliegtuigen neergeschoten. Boven de Waddenzee stortten  47 toestellen neer waarvan 12 op Terschelling zelf.

Texel
Ook op en rondom het eiland Texel werden verscheidene vliegtuigen neergehaald. Hiervoor waren de jagers van vliegveld Leeuwarden en De Kooy bij Den Helder verantwoordelijk samen met de luchtafweerbatterijen op Texel. Op het eiland zelf stortten 19 toestellen neer. Op verscheidene plaatsen op Texel herinnert een steen aan de neergestorte vliegtuigen. In de Noordzee en de Waddenzee verdwenen nog eens 29 toestellen onder water als gevolg van Duitse aanvallen door jachtvliegtuigen.

Het eiland werd 215 keer gebombardeerd door geallieerde vliegtuigen (bron: Hans Nauta, Bommen op Texel, Bulletin SGLO 318). Het eiland bezat een vliegveld en verscheidene Flak batterijen. Het vliegveld was regelmatig doelwit van de geallieerde bommenwerpers en jagers. Maar de meeste bommen waren afkomstig van vliegtuigen die hun missie richting Duitse steden vroegtijdig afbraken. Om toch als operationele vlucht in de boeken te komen werd het bommenruim dan boven Texel geleegd, vaak zonder dat er een duidelijk doelwit was.

 

Hoewel soms de bemanning, of een deel van de bemanning, het toestel voortijdig wist te verlaten, kwam het toch vaker voor dat de hele bemanning omkwam tijdens de crash. Op de eilanden spoelden de lijken aan of ze werden uit het neergestorte wrak gehaald. Vaak waren ze onherkenbaar verminkt en was het niet mogelijk om ze identificeren. Ze verdwenen dan in een massagraf en konden pas na de oorlog worden geïdentificeerd.

 

Op de Algemene begraafplaats van Texel liggen 167 militairen die tijdens de oorlog zijn omgekomen. De meesten zijn met hun vliegtuig op het eiland zelf neergestort. Sommigen zijn aangespoeld. Van 44 gesneuvelden is de identiteit nooit achterhaald

Schiermonnikoog
Op begraafplaats 'Vredenhof' op Schiermonnikoog liggen 118 drenkelingen die tussen 1906 en 1968 aanspoelden op het eiland. Zeventig van hen zijn slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Net als op alle andere Waddeneilanden waren de eerste aangespoelde drenkelingen slachtoffer van de Slag om Duinkerke toen Engelse en Franse legereenheden ontsnapten aan de Duitse omsingeling tussen 27 mei en 4 juni 1940. Veel drenkelingen die de oversteek naar Engeland niet haalden spoelden door de stroming aan op de kust van de Waddeneilanden.

Ameland
Op Ameland lagen aan het eind van de oorlog verspreid over vier begraafplaatsen 136 omgekomen geallieerde en Duitse militairen. 52 van hen waren geallieerde bemanningsleden die bij een vliegtuigcrash waren omgekomen. De anderen waren aangespoeld na een schipbreuk. Na de oorlog zijn de resten van de Amerikaanse militairen overgebracht naar de erebegraafplaats in het Limburgse Margraten. De Franse en Marrokaanse militairen werden verplaatst naar een Franse begraafplaats bij Kapelle in Zeeland.

 

Terschelling
Op de Algemene Begraafplaats van West Terschelling liggen 84 geallieerde militairen, voornamelijk uit Groot-Brittannië en de Gemenebest. Aan het eind van de oorlog lagen er zelfs 151 gesneuvelde militairen. De Amerikaanse militairen werden na de oorlog in Margraten herbegraven en de Franse in Kapelle.


Noarderleech
In de omgeving van het kweldergebied van Noarderleech, in de gemeente Noordeast-Fryslân, zijn tijdens de oorlog vijf geallieerde en zes Duitse vliegtuigen neergestort. De meeste geallieerde en Duitse bemanningsleden kwamen hierbij om het leven. In Hallum zijn nog drie oorlogsgraven op de Algemene Begraafplaats. Sommige lichamen spoelden elders aan, zoals bij Harlingen, waar ze op de Algemene Begraafplaats zijn begraven. In de loop van de oorlog spoelden met zekere regelmaat lichamen aan van omgekomen bemanningsleden die elders boven het Waddengebied waren neergestort.

 

Maar soms wist de bemanning het vliegtuig vroegtijdig te verlaten, zoals die van de 'Short Stirling', een bommenwerper die met brandbommen op weg was naar Emden. Deze werd op 7 juni 1942 boven Schiermonnikoog door een Messerschmitt geraakt en stortte bij Blije in een weiland neer. De acht bemanningsleden wisten zich met een parachute te redden. Eenmaal op de grond werden ze ingerekend.

 

Sommige omgekomen bemanningsleden zijn nooit teruggevonden. Hun lichamen verdwenen in de bodem van het Wad, zoals van de Duitse piloot G. Wilhelm, die zich op 16 juli 1943 met zijn Messerschmitt Bf 109 na een mislukte duikvlucht in de grond boorde van het Kweldergebied. In dit gebied oefenden Duitse vliegtuigen met het gooien van nepbommen op houten scheepsvormen en oefenden zij met mitrailleur aanvallen op doelen. De plaats waar vliegtuig en piloot in de grond zijn verdwenen is exact bekend. Lange tijd stond hier een hekwerk als grafmonument. Nu is de gebeurtenis weergegeven op een infopaneel op de Duitse observatiepost die hier nog staat.